Doğum İzni Nedir?

Doğum izni, kamu kurumlarında görev yapan kadın memura, gebelik sürecini ve doğum sonrası dönemi sağlıklı geçirebilmesi amacıyla tanınmış anayasal bir haktır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre düzenlenen bu izin, annenin hem sağlık açısından korunmasını hem de bebeğin yaşamının ilk aylarında bakım ve ilgiyle büyütülmesini destekler. Doğum izni, normal şartlarda doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra ise 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta süreyle kullanılır. Çoğul gebeliklerde (ikiz, üçüz ve üzeri), doğum öncesi izne 2 hafta fazladan süre eklenir; bu durumda toplam izin süresi 18 hafta olur. Kadın memur, sağlık durumunun uygun olduğunu gösteren doktor raporu sunması hâlinde doğumdan önceki son 3 haftaya kadar çalışmayı tercih edebilir. Bu durumda çalışılan süre doğum sonrası izne eklenir. Erken doğum hâlinde ise kullanılmayan doğum öncesi izin süresi, doğum sonrasına aktarılır. İzin süresi boyunca memur görevli sayılır ve maaşı kesilmeden ödenir.

Doğum İzni Nasıl Kullanılır?​

Doğum izni hakkı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104. maddesinin (A) bendinde açıkça düzenlenmiştir. Buna göre doğum yapan memura, doğumdan önce sekiz hafta, doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam 16 hafta süreyle izin verilir. Bu izin doğrudan yasal düzenlemeye dayanır ve memurun başvurusu üzerine uygulanır. Çoğul gebelik hâlinde doğum öncesi izin süresi on haftaya çıkar. Memur, çalışabilir olduğunu belgeleyen doktor raporuyla doğumdan önceki son üç haftaya kadar görevine devam edebilir ve bu süreyi doğum sonrası iznine ekletebilir. Ayrıca erken doğum gerçekleşirse, doğum öncesinde kullanılamayan izin süreleri yine doğum sonrası döneme aktarılır. İzin süresinin nasıl hesaplanacağı, doğumun tam olarak hangi tarihte gerçekleştiği ve sağlık raporunun nasıl düzenlendiğine bağlıdır. Bu nedenle her memurun durumu bireysel olarak değerlendirilmelidir.

Doğum İzni Sonrası Ücretsiz İzin Alınabilir mi?​

Kadın memur, doğum izni bittikten sonra talep etmesi hâlinde doğum tarihinden itibaren 24 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Bu süre, çocuğun bakımı için memura tanınmış olan bir haktır ve 657 sayılı Kanun’un 108. maddesi kapsamında değerlendirilir. Memur bu ücretsiz izni tek seferde kullanabileceği gibi, parça parça da talep edebilir. Ücretsiz izin süresi boyunca memur maaş almaz, ancak görevine dönme hakkı saklı kalır. Bu iznin sonunda memur, yazılı başvuru ile göreve dönebilir.

Doğum İzni Kullanılırken Süt İzni Hakkı Devreye Girer mi?​

Hayır. Süt izni, doğum izni devam ederken başlamaz. Bu iki hak mevzuatta birbirinden bağımsız olarak tanımlanmıştır ve yalnızca sırayla uygulanabilir. Doğum izni, annenin gebelik ve lohusalık dönemini kapsayan özel bir sağlık iznidir. Bu izin sona ermeden süt izni devreye girmez. Kadın memur süt iznini, analık izni ya da varsa ücretsiz doğum sonrası izni bittikten ve fiilen göreve başladıktan sonra kullanmaya başlar. Yasal düzenlemeye göre süt izni, memurun göreve başladığı tarihten itibaren hesaplanır. Bu tarihten itibaren ilk 6 ay boyunca günde 3 saat, devamındaki 6 ayda ise günde 1,5 saat olmak üzere toplam 12 ay süreyle uygulanır. Bu süre çocuğun doğum tarihine değil, memurun işe dönüş tarihine göre başlar ve belirlenir. Dolayısıyla bebeğin 1 yaşını geçmiş olması, memurun süt izni kullanmasına engel değildir.

Bu nedenle doğum izni ve süt izni eş zamanlı değil, ardışık olarak kullanılır. Örneğin; doğum izni devam ederken süt izni talep edilemez. Çalışan annelerin bu süreci doğru planlaması, hem hak kaybını önlemek hem de izinlerini en verimli şekilde kullanabilmek açısından oldukça önemlidir.

Doğum İzninin Yıllık İzin ve Maaş Haklarına Etkisi Var mı?​

Doğum izni, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamında düzenlenen ve memurun görevli sayıldığı, tüm mali ve özlük haklarının korunduğu özel bir izin türüdür. Bu süre zarfında kadın memur, görevden fiilen uzak olsa bile hukuken görevde kabul edilir. Dolayısıyla doğum izni süresi içerisinde;

• Maaş ve tüm ek ödemeler tam olarak ödenir,
• Yıllık izin haklarından düşülmez,
• Kademe ve derece ilerlemeleri aynen devam eder,
• Emeklilik hizmet süresine dahil edilir,
• Disiplin veya devamsızlık işlemleri uygulanmaz.

Bu durum doğum iznini, diğer mazeret veya sağlık izinlerinden ayıran en önemli farklardan biridir. Kadın memur bu süre zarfında görevini yerine getirmiyor olsa bile, hukuken görevli kabul edildiği için hiçbir özlük hakkı askıya alınmaz. Ayrıca bu süreçte alınan maaş tam ve kesintisiz olduğu için, SGK prim ödemeleri de düzenli olarak yapılır ve emeklilik hesabında dikkate alınır. Diğer bir ifadeyle, doğum izni süresi yalnızca annelik için tanınmış bir kolaylık değil, aynı zamanda çalışılan süre gibi değerlendirilen bir sosyal güvence uygulamasıdır.

Kısacası doğum izni, sadece bir sağlık molası değil; annenin iş güvencesinin, sosyal güvencelerinin ve kamu personeli olarak kariyer yolculuğunun hiçbir şekilde kesintiye uğramadığı bir koruma alanıdır. Bu yönüyle memurun yıllık iznini, maaşını, terfisini veya kıdemini hiçbir şekilde olumsuz etkilemez; aksine, anayasal düzeyde güvence altına alınmış bir haktır.

---